Xhemal Bali – Mandela i Sarandës

Vuajtës i 26 viteve e 28 ditëve në burgjet famëkeqe të komunizmit shqiptar

 

Xhemal Bali, i njohur ndryshe si “Mandela i Sarandës”, ka kaluar më shumë se një çerek shekulli në qelitë e errëta të diktaturës, duke përjetuar tortura, hetuesi dhe ridënime të përsëritura. Kujtimet e tij sjellin jo vetëm ngjarje rrënqethëse dhe të tmerrshme nga bota e burgjeve, por edhe reflektime të thella mbi shoqërinë shqiptare, politikën dhe demokracinë e cunguar të tranzicionit.

Ai u ridënua për promemorien e famshme drejtuar Byrosë Politike në korrik të vitit 1967, një dokument i cili do të botohet së shpejti nga “Telegraf”. Por Bali nuk u mjaftua vetëm me denoncimin e padrejtësive – ai vazhdoi të shkruante, të reflektonte dhe të sfidonte sistemin deri në fund.

 

 

Nga kurbeti tek zhgënjimi i demokracisë së re

 

Pas rrëzimit të komunizmit, Xhemal Bali u rikthye në Shqipëri me një telegram të firmosur nga ish-presidenti Sali Berisha. I ofruan punë në Ministrinë e Brendshme dhe në atë të Jashtme, por ai refuzoi. Sipas tij, zhgënjimi i parë erdhi kur pa se sistemi i ri demokratik nuk ishte ai ideal për të cilin kishin sakrifikuar jetën qindra të rinj. “Shqipëria po ndërtonte një demokraci të shtrembëruar,” – thotë ai.

Edhe në vitin 2008, Bali dërgoi një promemorie tjetër, kësaj here Parlamentit të Shqipërisë, duke ngritur shqetësime për deformimet e demokracisë dhe mungesën e drejtësisë për të përndjekurit.

Qëndrimi për hapjen e dosjeve

 

Kur e pyesin për debatet mbi hapjen e dosjeve të Sigurimit të Shtetit, Bali përgjigjet prerë:
“Këto janë thjesht sezone politike. Sa herë që Europa kërkon pastrim të administratës nga e kaluara, bëhet një zhurmë e madhe, e cila pas disa ditësh shuhet.”

Për të, hapja e dosjeve nuk ka më vlerë për ata që kanë vuajtur, sepse e dinë mirë kush ishte hetuesi, gjyqtari apo prokurori i tyre. Problemi, sipas tij, është se shumë nga persekutorët e djeshëm u shndërruan në drejtues të rinj të institucioneve të shtetit pas 1991-shit, duke e kthyer pushtetin në burim korrupsioni.

Letra e hapur për Blendi Fevziun

 

Në vitin 2009, Xhemal Bali i shkroi një letër gazetarit Blendi Fevziu, për të cilën nuk mori kurrë përgjigje. Në të, ai shprehej:

“Ç’rëndësi ka për ne të përndjekurit nëse dosjet hapen apo jo? Ne e dimë kush ishin spiunët, hetuesit dhe gjykatësit tanë. Sot, shumë prej tyre janë në krye të institucioneve, duke i shndërruar ato në qendra korrupsioni. Në Shqipëri vetëm iu ndërrua emri sistemit – mbeti po ai, me disa ngjyra të reja. Pronat u përdorën për kredite politike dhe të burgosurit politikë nuk u shpërblyen kurrë për vuajtjet e tyre.”

Një jetë mes gjyqeve dhe qelive

 

Xhemal Bali ka kaluar tre herë në hetuesi dhe tre herë në gjyq, duke marrë vendime gjithnjë e më të rënda. Etiketohej si “armik i betuar i Partisë dhe i pushtetit popullor”, vetëm pse donte një Shqipëri europiane. Ai kujton emrat e dhjetëra hetuesve dhe prokurorëve famëkeq, si Nevzat Hasnedari, Aranit Çela e shumë të tjerë, të cilët, sipas tij, mbajnë mbi vete përgjegjësinë për mijëra jetë të humbura dhe dekada burgimesh.

Mesazhi i “Mandela-s së Sarandës”

 

Xhemal Bali mbetet i bindur se politika shqiptare nuk ka moralin e duhur për të vlerësuar vuajtjet e të përndjekurve. Ai thekson se demokracia e vërtetë do të kishte përfshirë të përndjekurit politikë në drejtim të institucioneve, sepse vetëm ata dinë të falin, por jo të harrojnë padrejtësitë.

“Askush nuk ka të drejtë të mbajë në duar fletën e vuajtjeve tona si kërcënim politik, kur nuk ka vuajtur vetë. Ne e kemi paguar çmimin e lirisë me dekada burg, me jetë të shkatërruara, me fëmijë të rritur pa prindër. Shqipëria duhej të kishte qenë e para në Europë, por fatkeqësisht klikat politike e lanë gjithnjë në bisht.”

 

 

Website Saranda Web

Facebook Saranda Web

Instagram saranda.web

Youtube sarandaweb

Tiktok saranda.web

Pinterest sarandaweb

in sarandaweb

---